Museo - Summary

 

MUSEO ALIFANO

DOCUMENTI PER LA STORIA DEI PAESI DEL MEDIO VOLTURNO

XV

DANTE MARROCCO

 

UN DECRETO DI RE LADISLAO PER LA BUROCRAZIA

 

Edizioni Salvi

CAPUA

1967

 

 

Sotto il n. 350 è conservato nella Bibliotheca Scriptorum Loci del museo civico di Piedimonte, un rescritto di Re Ladislao, datato il 17 Ottobre 1402.

Come si trovi nella collezione civica non si può dire. Il testo è in un chiarissimo gotico che accenna a una transizione all’umanistico. Le sottoscrizioni dei funzionari sono invece in un frettoloso corsivo che, dov’è sbiadito, è pressoché illeggibile. Il regesto sul dorso è totalmente sparito. Il foglio pergamenaceo cm 50 x 36,5 ha due ampie rotture verso il centro.

Ecco il testo:

 

Ladislaus dei gratia ungarie hierusalem Sicilie Dalmatie Croatie, Rame, Serbie Galicie Lodomerie Comanie Bulgarieque Rex Provincie et Forcalquerij ac Pedimontis Comes Magnifico biro Magno / Justitiario Regni Sicilie eiusque locumtenenti necnon Judicibus ipsius Curie, Justiciariis regionum, Capitaneis ac Officialibus aliis videlicet per Regnum nostrum Sicilie constitutis quacumque distinctione seu appellatione bocatis tam / maioribus quam minoribus cuiusvis dignitatis administrationis et gradus eorumque locatenentibus presentibus et futuris fidelibus nostris dilectis gratiam et bonam voluntatem. Congruit Regie gratulati illos qui die noctuque nostro assistunt / lateri fisci ac pubblica negotia precipue pertractantes dignis prerogativis extollere et singularibus privilegiis honorare ut talentum honoris et prerogativa recip… qui actinti bivunt ad augmentum rei puplice curiose in obsequendis / iussionibus nostris incimentatur. Sane non sine ratione commoti predecessores nostri Reges Illustres actendentes grata grandia et accepta servitia, Magistrorum Rational… magne nostre Curie qui circa fiscalia puplica etiam privatorum / semper prestarunt et prestant accepta et digna servitia eis concesserunt diversa privilegia immunitates exemptiones et gratias tam in eorum personis quam etiam eorum famil…iorum qui sub eis vacant circa diversa ministeria Sicle nostre / et officii Rationum. Volentes vestigiis eorumdem predecessorum nostrorum inherere et actendentes magna et grandia ipsorum servitia que nobis nostreque rei puplice p… / Magistri Rationales ipsi et que ipsos speramus in / annua de bono in melius continuacione laudabili prestituros motu nostro proprio ac mera et gratuita boluntate, tenore presencium de certa nostra scientia et…em Magistris dicte Curie et personis aliis sub eis ad ministeria officii Rationum Archivi seu Sicle deputatis confirmamus ratificamus et acceptamus a…s et auctoritatis presidio communivimus omnia et singula / Privilegia exemptiones jurisdictiones dignitates immunitates honores prerogativas et gratias, prefatis Magnificis Rationalibus et personis aliis concessas tam a…ribus nostris quam eciam a nobis per literas magno nostro pendenti / sigillo sigillatas aut per cedulas nostro parvo sigillo munitas. Et illud quidem privilegium presentibus specialiter confirmamus et de novo concedimus quo ipsi dig…ativa letentur quam tam ipsi Magistri Rationales quam Auditores / Archiviarii Actorumque Magistri et familiares eorumdem Magistrorum Rationalum tam Mares quam Femine liberi et hii qui liberorum appellatione legibus comprenduntur ex quacumque causat… vili quam criminali scilicet tam in agendo quam in conveniendo et accusando / ad peticionem partis vel ex officio ad quorumcumque tribunalia trahi impeti turbari citari bexari aut quomodolibet molestari minime possint nec baleant nisi coram M… prelibatis dum tamquam non (dum?) ipsi qui per se et eosdem familiares / seu liberos eorum tanguntur set college alii sint in dictis causis eorum iudices competentes. Nostra tamen iusta in hoc declaratione subiuncta ut illi familiares eorum inte… et domestice serviunt habitantes in eorum la…us seu morantes extra do / mos bacantes tamen in ipsorum serviciis serviendo. Volumus igitur ves et bestrum quemlibet ad quem spec… spectare poterit in futurum presens nostrum confirmationis concessionis et / declarationis Privilegium tenaciter observare ut contra eius mentem verba aut seriem, nullo tempore venire temptetis obtentu nostre gracie et indignatione incursu… icquid per bos contra predicta est et fuerit acceptatum ex nunc / prout ex tunc decernimus bacuum irritum et invanum et nullius esse roboris vel momenti. Licteris privilegiis rescriptis decretationibus cedulis aliis cuiusvis conti… factis vel inantea faciendis presentibus in aliquo derogantibus / minime balituris in quantumque in illis essent clausule derogatorie et etiam si in eis de presentibus de berbo adverbum fieret mencio specialis. Cum nostre inten… …atum et firmum propositum illis nostra privilegia fir / ma existere qui fideli et constanti proposito nobis serviunt et flessis cordis et corporis genibus nostram benerantur Regiam Maiestatem. Presentes autem po…tionem earum si et quando opus fuerit restitui bolumus / presentanti inantea balituras, quas magno pendenti nostro sigillo iussimus sigillari. Datum Neapoli per birum nobilem Pe… de Merolinis de Sulmo… legum Doctorem Magne nostre Curie Magistrum / Rationalem Locumtenentem Logothete et Proto notarii Regni Sicilie Consiliarium et fidelem nostrum dilectum Anno domini Millesimo quadrigentesimo secundo die sep… mensis Octobris undecime Indictionis Regnorum nostrorum anno sextodecimo.

Privilegia in registris – Registrata in Cancelleria domini prothonotarii, an                             Antonius de nicholao b.

Presens apud acta magna Curie domini magistri Justitiarii Regni die decimo septimo mensis Julii xb Ind.

apud acta Curie bicarie Regni Sicilie per notarium Trifonellum / ferrarum.

Marcella de Turri uxoris Pandulfi… Sept… Jus neap…

 

È dunque indirizzato alla burocrazia, diremmo noi, e in specie, al Gr. Giustiziere, al Luogotenente e ai Giudici della sua Curia, ai Giustizieri delle varie regioni, ai Capitani, e a tutti gli Ufficiali di Stato, centrali e periferici. Il rescritto si rifà a riconoscimenti precedenti – sebbene le parti rovinate facciano interpretar con prudenza – accenna a vacanza di uffici da riempire, forse fra burocrati stessi. Segue la conferma di privilegi antichi e recenti, e più specificamente dichiara l’esenzione dall’obbligo del tribunale ordinario, e il ricorso a quello della categoria, all’arbitrato dei propri pari, college.

Il diploma è originale, e anche per questo, oltre che per il contenuto così ricco di programma, di regolamento, è assai importante.

Non è dunque dichiaratamente attinente al Medio Volturno, ma può darsi – almeno per il momento non può dirsi altro con sicurezza – che tramite i conti di Cerreto di Casa Sanframondi, si trovi nel fondo pergamenaceo passato al museo di Piedimonte. Proprio da qualche anno, riferendoci al 1402, Nicolò Sanframondi, dopo tanti anni di ribellione ai Durazzo, s’era sottomesso con viva soddisfazione del giovane Ladislao.

Altro diploma dello stesso sovrano sarà pubblicato fra poco.