IL PRIVILEGIO INEDITO DELL'IMPERATORE
CARLO VI
CHE ERIGE A CITTÀ LA TERRA DI
PIEDIMONTE.
Il Museo di Piedimonte si è arricchito di due importanti documenti storici:
Il Privilegio dell'Imperatore Carlo VI d'Austria, datato a Vienna il 23
Dicembre 1730, col quale la terra di Piedimonte veniva eretta a città, e il
diploma, in data 14 agosto 1731, del Vice Re di Napoli, Conte di Harrach, che
pone in esecuzione il primo. Entrambi sono stati donati dalla Signora
Antonietta Gaetani-Compagna, Duchessa di Laurenzana, Dama di Corte di S. M. la
Regina Elena.
Questi documenti, che erano andati smarriti da oltre centottantanni ,
chiariscono la dibattuta questione sulla data della erezione a città della
Terra di Piedimonte, riportata dal Granata come avvenuta nel 1734, dal Trutta,
dal Mennone, dal Perrotta nel 1728, e da alcuni altri nel 1731.
Il privilegio di Carlo VI è formato di 16 pagine pergamenate, unite da un
nastro di seta gialla, scritto a carattere corsivo largo, ed è munito sulla
prima pagina del sigillo di Carlo VI, e sulla quindicesima della firma
autografa del Sovrano: "Yo el Rey". È corredato inoltre dalle firme
dei Ministri del tempo, e, sulla sedicesima pagina, della registrazione con
l'indicazione della tassa pagata.
Il diploma del Conte di Harrach è formato di 12 pagine pergamenate, pure
unite con nastro di seta gialla, scritto in corsivo piuttosto stretto e
corrente, ed è corredato nell'ultima pagina della firma autografa dello stesso
Vice Re di Napoli, conte de Harrach, e di quelle degli altri funzionari, nonché
della data di registrazione.
Pubblichiamo quest'ultimo contenente anche la integrale trascrizione del
privilegio di Carlo VI.
r. m.
CAROLUS DIVINA FAVENTE CLEMENTIA ROMANORUM IMPERATOR SEMPER AUGUSTUS, ET
HISPANIARUM REX, ECC.
D. Aloysius Thomas Comes de Harrach, Eques Insignis Ordinis Aurei Velleris,
Intimus Consiliarius Status, et Conferentiae Finantiarum S. C. et C. M.
Secescalcus Maior, hereditarius Provinciarum Austriae Inferioris, et
Superioris, Marescalcus, et Tribunus Generalis Militum Austriae Inferioris, ac
in praesenti Regno Vicerex; Locumtenens, et Capitaneus Generalis, ecc.
Ill.bus Spect.bus Mag.cis Nobilibusque Viris huius Regni Prothonotario,
Magno Cam.rio Magistro Iustitiario eorumque Locatenentibus, Deputatis in S. R.
C. Praesidentibus, et Rationalibus Regiae Camerae Summariae, Regenti, et
Iudicibus M. C. Vicariae Scribae portionum, Thesaurio Generali seu id officium
Regenti, Advocatis quoque, et Procuratoribus Fiscalibus, coeterisque demum
Universis, et singulis Officiliabus et Subditis Regijs Maioribus, et Minoribus,
quocumque nomine nuncupatis titulo, Officio, Authoritate, et potestate
fungentibus praesentibus; et futuris ad quos, seu quem presentes pervenerint
spectabunt vel fuerint quomodo libet praesentate, Regijs, Fidelibus dilectis
Gratiam Regiam, et bonam voluntatem. Sane pro parte Regiminis, er Incolarum
Terrae vulgo d.ae Piedemonte fuit Nobis praesentatum infrascriptum Regium Originale
Privilegium S. C., et C. M. omniqua decet solemnitate vallatum et roboratum
tenoris seguentis. V. D. Carolus VI Divina Favente Clementia Romanorum
Imperator semper Augustus, Rex Germaniae, Castellae, Aragonum, Legionis,
Utriusque Siciliae, Hierusalem, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae, Croatiae,
Navarrae, Granatae, Toleti, Valentiae, Galletiae, Maioricarum, Hispalis,
Sardiniae, Corudubae, Corsicae, Murtiae, Giennis, Algarbis, Algeriae,
Gibraltaris, Insularum Canariae, nec non Indiarum Orientalium, et Occidentalium
Insularum, ac Terrae firmae, Maris Oceani, Archidux Austriae, Dux Burgundiae,
Brabantia, Mediolani, Stiriae, Carintiae, Carniolae, Luxemburgi, Wirtemberg,
superioris, et Inferioris, Silesiae, Athenarum, et Neopatrie. - Princeps
Sveviae, Marchio S. R. I. Burgoviae, Moraviae, Superioris et Inferioris,
Lusatiae, Comes Absurgij, Flandriae, Tiloris, Barchinonae, Ferreti, Kiburgi,
Goritiae, Rossilionis, et Ceritaniae, Landgravius Alsatiae, Marchio Oristani,
et Comes Goveani, Dominus Marchae Sclavoniae, Portus Naonis, Vizcayae, Molinae,
Salinorum Tripolis, et Merchliniae, etc. Recognoscimus, et notum facimus tenore
praesentium, universis, cum principum sit proprium munificientiam, et
liberalitem erga benemeritos, ac expertos subditos protendere, praemijs,
Titulis, ac favoribus illos cohonestando, ut servata omnibus in suis partibus
Iustitiae distributivae proportione coeteri ad amorem, et fidelitatem eo magis
incitentur. Hinc est quod cum Nobis ex Parte Regininis, et Incolarum Terrae
vulgo nuncupatae Piedemonte humiliter supplicatum fuerit, ut eandem in
Civitatem erigere dignaremur, Nos considerantes amorem, fidelitatemque suam
erga Augustissimam Domum Nostram Austricam constanter omni tempore testatam, et
scientes ex testimonio fidedignarum Personarum, Terram praedictam de Piedimonte
in nostro citerioris Siciliae Regno sitam ex tribus amplissimis Angulis sive
Qarterijs vulgo nuncupatis Vallata, Castello, et Piedimonte (unde nomen
assumit) compositam, nec non a duodecim millibus incolis circiter habitatam
esse, omnesque habere qualitates propter quas in Civitatem erigi possit, in ea
namque numerantur multi Iuris periti, Medicae facultatis Doctores, et Regij
Notarij, ejusdemque Terrae naturalis, et directus Dominus Don Nicolaus
Cajetanus del Aguila de Aragon Dux de Laurenzano, qui per spatium quatuor nempe
saeculorm dictam Terram Titulo, ac dignitate Principis, antiquitateque secundi
Principatus inter titulatos, ac Barones praefati citerioris nostri Siciliae
Regni possidet, singulisque annis ad rectam justitiae administrationem quemdam
creat ipse Gubernatorem, callentem, Iuris, prudentiam, et quidem a Regia Iuncta
fidelissimae Civitatis nostre Neapolis approbatum, ac ibidem videntur erecta
octo Monasteria Caustralium Monachorum, quorum sex mendicantium Institutionis,
alia vero duo Ordinis Sancti Celestini, et Minorium sunt Regolarum Clericorum,
cum duobus quoque Manesterius Virginum Benedictinarum, et novum quodam
conservaturium ad usum pauperum Puellarum Virginum, nec non duo Xenodochia,
quorum unum ad peregrinantium pauperum Commodum, alterum vero ad civium
aegroturum, et advenarum beneficium constructum, et quodam seminarium ad omnes
Dioecesianos Alumnos educandos, ac similiter duo Montes Pijt, quorum
Gubernatores Pauperibus pecunias, absque nullo interesse commodant: Non minus
considerantes quod in praefata Terra de Piedimonte duo praesint Syndici, qui
sub Iudicium nomine in quatuor annuis Nundinibus, quae suis certis temporibus
ibidem celebrantur amplissima Iudicandi Iurisdictione in causis, tam civilibus,
quam Criminalibus induti sunt, atque Tribunal quodam compositum, ad finem
scilicet, ut dictam Lanam, cujus ope non exigua affertur praedictae terrae
opulentia, Artifices (quibus abundat) absque minima fraude laborent, ac bene,
obrimeque suam in artem perficiantur, et jam ob dicti Tribunalis curam, atque
vigilantiam, eadem per totam Italiam celebris laudabilisque fama per acta est,
etenim frabricantur omnium colorum panni consilimes, ijsque correspondentes,
qui ex Anglia et Hollanda, proveniunt, et precipue coccinei coloris, quibus
Legiones nostre Caesareae in prefato citerioris nostri Siciliae Regno
existentes, nec non Naturales ejusdem una cum exteris Gentibus non solum ob
ejus texturae bonitatem, sed etiam praetii commodi causa, libenter utuntur;
Adest quoque albae papirij selectae conditionis Manufactura, et Territoium in
quo relata Terra di Piedimonte sita est adeo opulens atque faecundam frugibus,
ut non solum suis Incolis ad victum omnia necessaria supediret, sed etiam
exteris Civitatibus, et praesertim sitis in Provincia Terrae Laboris copiose
frumento subministrat, cujus ob causam duo in haebdomada peraguntur mercatus.
Nec non praetermittendum, terram praedictam praeminentiam Camerae reservatae,
et Sede Episcopis Alifensis gaudere, illiusque Civitatis destructionis causam
ejusdemque in dicta terra de Piedimonte commodi, Episcopus, namque praefatus
numerosum Clericorum coetum ibidem gubernat, et sub ejus jurisdictione
multiplices Parrochiales, ac Collegiata Ecclesiae dictae Terrae de Piedimonte
subjacent: Ea propter, et non immemores Munificentiae, liberalitatisque nostrae
erga fideles, dilectosque Subditos nostros, supplicationi praememoratae Terrae
de Piedimonte Clementissime modo quo infra annuere decrevimus. Quare tenore
praesentium ex certa scientia, Regiaque authoritate nostra deliberate, et
Consulto, ac ex gratia speciali, nostraque Regiae potestatis plenitudine,
motuque proprio, et Sacri nostri supremi Hispaniarum Consilij accedente
deliberatione, praememoratam Terram de Piedimonte in Civitatem, et civitatis
titulum, honorem et dignitatem Erigimus, promovemus, insignimus, extollimus,
decoramus, et perpetuo illustramus; ita ut deinceps per omnes, et quascumque,
personas cujuscumque, status, gradus, qualitatis, praehemintiae, et conditionis
existentes, tam voce quam scripturis
publicis, et privatis, etalias, Civitas de Piedimonte nominetur et appelletur,
ac intituletur; gaudeatque, et gaudere possit, et valeat in perpetuum
facultatibus illis, dignitatibus, praeminentijs, favoribus, immunitatibus, libertatibus,
atque praerrogativis, quibus aliae Civitates nostrae in praefato nostri
citerioris Siciliae Regno de jure, usu, consuetudine, et alias quovis modo
potiuntur, et gaudent potirique, et gaudere consueverunt, debuerunt, et
potuerunt usquequaque. Illustribus vero spectabilibus, Nobilibus, Magnificis,
Dilectis Consiliarijs et fidelibus nostris, Proregi, Locumthenenti, et
Capitaneo generali, nostro Magno Camerario, Prothonotario, Magisto Iustitiario
eorumque locumthenentibus, et Rationalibus Camerae nostrae Summariae, Regenti,
et Iudicibus Magnae Curiae Vicariae, scribae portionum, Thesaurario nostro
Generali, seu id officium Regenti et Iudicibus, Advocatis quoque, et
Procuratoribus fiscalibus, et praesertim Principibus, Ducibus, Marchionibus,
Comitibus, et Baronibus Nobilibus, et militibus, et Generosis Personis
coeterisque demum universis, et singulis officialibus, et subditis, nostri
majoribus, et minoribus, quocumque nomine nuncupatis titulo, officio,
authoritate, et potestate fungentibus, praesentibus, et futuris tam dicti
nostri citerioris Siciliae Regni quam
alterius ex Regni nostri dicimus, et stricte percipiendo mandamus ad incursum
nostrae Caesareae Regiae indignationis, et irae, poeneque Ducatorum quinque
mille a bonis secus agentis irremissibiliter exigendorum, et nostris Regiis
inferendorum Aerarijs, quatenus huiusmidi nostrum Privilegium gratiam, et
concessionem, et omnia, et singula superius contenta teneant firmiter, et in
perpetuum obserbent, tenerique, et inviolabiliter, observari faciant, per quos
deceat, contrarium nullatenus tentaturi ratione aliqua, sive causa, si
officiales proedicti, et subditi nostri praefatam nostram gratiam charam habere
vellint, ac praeter irae, et indignationis nostrae incursum paenam praepositam
evitare cupiant. In cujus rei testimonium praesentes fieri jussimus nostro
Regio Communi praefati nostri Citerioris Siciliae Regno nogotiorum sigillo
impendenti munitas, et Dedimus in nostre Civitate Residentiae Viennae die
vigesima tertia mensis Decembris anno a Christi nativitate millesimo,
septingentesimo Trigesimo, Imperij nostri Romani vigesimo, Regnorum autem
nostrorum, videlicet Castellae, Aragonum, etc. vigesimo Octavo, Hungariae, vero
et Bohemiae pariter vigesimo. - Yo el
Rey - Vidit Marchio de Villasor Consiliarus. Vidit Positanus Regens. Vidit Comes a Perlas
Consiliarus. Vidit de Esmandia Regens. Dominus Rex mandaviti mihi Paulo Bermudez de la Torre Secretario. Solvit
pro sigillo centum quinquaginta quinque florenos. Ad sunt summarium et
sigillum. Supplicatu propterea Nobis extitit proparte supradictorum Regiminis,
et Incolarum Terrae vulgo di
Piedemonte, quatenus de praeinserto R. Privilegio. - Regias Exequatoriales
Litteras sibi expediri facere benignius dignaremur. Nos itaque volentes, ut
tenemur Regijs obedire mandatis, tenore praesentium praecipimus, et mandamus
omnibus supradictis et eorum quilibet insolidum, quatenus attentis per eos
forma, et tenore d.i praeinserti Regij Privilegij, illam, et illum praedictis
Regimini, et Incolis Terrae de Pedimonte, ad unquem et inviolabiliter
observent, et exquantur, ac exequi, et observari faciant per quos deceat, iuxta
illius Seriem, continentiam, et tenorem, et contrarium non faciant, pro quanto
gratiam praedictae Majestatis Charam habent, poenamque indicto praeinserto
Regio Privilegio praepositam cupiunt evitare. In quorum fidem has praesentes
fieri Iussimus Magno praedictae Majestatis Sigillo pendenti munitas. Datum
Neapoli In Regio Palatio Die 14 mensis Augusti millesimo Septingentesimo
trigesimo primo 1731.
Luis Conde de Harrach - Vidit Giovene Regens. Vidit Peyria.
Vidit Ulloa Regens. Vidit Castello Regens. Exc. Dominus Prorex mandavit mihi
Don Nicolao Fraggianni a Secretis. Solvit tarenos duos. Desantis taxator.
Solvit ducator quator Rossetti Joannes Antonius Atanasius Regiis a mandatis
scriba. In Privilegiorum 8, fol. 494.
Imparatus. Exequtoria di regal Privilegio, col quale S. M. C. e C. (Dio guardi)
fa mercede alla Terra di Piedemonte nel Ragno di Napoli, di eriggerla in Città.
In forma Regiae Cancellerariae.